Τα λόγια και τα χρόνια-Μάνος Ελευθερίου

Σήμερα, ακούγοντας στο you tube τη μοναδική ερμηνεία του Χαράλαμπου Γαργανουράκη στο τραγούδι "Τα λόγια και τα χρόνια..." σε μουσική του Γιάννη Μαρκόπουλου, έψαξα να βρω τους στίχους όπως αρχικά γράφτηκαν από καρδιάς, από τον υπέροχο ποιητή και στιχουργό, Μάνο Ελευθερίου. Και βρήκα την παρακάτω πολύ καλή ανάρτηση στο blog atheofobos2.blogspot.gr
Την ανεβάζω όπως ακριβώς είναι:
__________________________________________________________________________________

ΠΩΣ ΤΑ "ΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΧΡΌΝΙΑ" ΕΓΙΝΑΝ ΤΟ ΕΜΒΛΗΜΑΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΓΙΑ ΤΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΊΟ.

Λίγες μέρες πριν τα γεγονότα στο Πολυτεχνείο ο Γιάννης Μαρκόπουλος ηχογράφησε τον δίσκο του η "Θητεία" στον οποίο εκτός από την Τάνια Τσανακλίδου και τον Λάκη Χαλκιά πρωτοεμφανίζεται ο Χαράλαμπος Γαργανουράκης ,μια γνήσια κρητική φωνή, που αντικαθιστά επάξια τον από το 1970 συνεργάτη του Νίκο Ξυλούρη. Ο Ξυλούρης είχε τραγουδήσει σε όλες τις μεγάλες επιτυχίες του, όπως  το Χρονικό, τα Ριζίτικα, το Διάλλειμα, την Ιθαγένεια, και Ο Στράτης ο Θαλασσινός ανάμεσα στους Αγαπάνθους .

Η "Θητεία" κυκλοφόρησε τελικά μετά την Μετεπολίτευση τον Μάρτιο του 1974.

Σε αυτόν ο Γαργανουράκης τραγουδάει με μοναδικό τρόπο "Τα Λόγια και τα Χρόνια" σε στίχους Μάνου Ελευθερίου από  την ποιητική συλλογή του "Τα ξόρκια" 1973

Τα λόγια και τα χρόνια τα χαμένα
και τους καημούς που σκέπασε καπνός
η ξενιτιά τα βρήκε αδερφωμένα.
Κι οι ξαφνικές χαρές που ήρθαν για μένα
ήταν σε δάσος μαύρο κεραυνός
κι οι λογισμοί που μπόρεσα για σένα.

Και σου μιλώ σ' αυλές και σε μπαλκόνια
και σε χαμένους κήπους του θεού.
Κι όλο, θαρρώ, πως έρχονται τ' αηδόνια
με τα χαμένα λόγια και τα χρόνια,
εκεί που πρώτα ήσουνα παντού
και τώρα μες στο κρύο και τα χιόνια

Η μοίρα κι ο καιρός το 'χαν ορίσει
στον κόσμο αυτό να ρίξω πετονιά 
κι η νύχτα χίλια χρόνια να γυρίσει. 
Στο τέλος της γιορτής να τραγουδήσει
αυτός που δεν εγνώρισε γενιά       
και του λαού την πόρτα να χτυπήσει.

Δεν ήτανε ρολόι σταματημένο
σε ρημαγμένο κι άδειο σπιτικό
οι δρόμοι που με πήραν και προσμένω.
Τα λόγια που δεν ξέρω σου τα δένω
με τους ανθρώπους που είδαν φονικό
και το 'χουν στ' όνομά τους κεντημένο.

Αυτός που σπέρνει δάκρυα και πόνο
θερίζει την αυγή θανατικό.
Μαύρα πουλιά τού δείχνουνε το δρόμο
κι έχει κρυφή πληγή κοντά στον ώμο,    

σημάδι μυστικό απ’ το κακό
πως ξέφυγε απ' ανθρώπους κι από νόμο.

Τη δόξα των ανθρώπων δε γυρίζω
στης πέτρας τη παλιά τη συλλογή.
Κι άλλο απ΄το μαύρο χόρτο δε γνωρίζω
παρά μονάχα σκέφτομαι κι ελπίζω
ποια λόγια θα περάσουν την πληγή
και τι θα ξεχαστεί μ'αυτά που χτίζω.

Όσοι θα βρουν το φως να λιγοστεύει
και την καρδιά κρεμάσουν σε κλαδί
κοντά σε μια φωτιά που ζωντανεύει,
στην όχθη που τον άνθρωπο παλεύει
το μαύρο φως και θέλει να τον δει
και στα μαλλιά του αγέρας να σαλεύει,

Σ' αυτούς η μοναξιά κι η λησμοσύνη
κι η πέτρα δίχως χώμα και νερό.
Γι αυτούς μέσα στον ύπνο τους θα μείνει
τ' αηδόνι και το πλοίο ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ
με δυό χιλιάδες φόρτωμα πικρό
στο γέλιο των κυμάτων που σ'αφήνει.

Οι στίχοι με κόκκινα γράμματα δεν χρησιμοποιήθηκαν στο τραγούδι "Τα λόγια και τα χρόνια",αλλά έγιναν ξεχωριστό τραγούδι στον ίδιο δίσκο,πάλι με τον Γαργανουράκη, με τίτλο "Τη Δόξα των ανθρώπων" και με την προσθήκη στο τέλος του στίχου:

Γνωρίσαμε τον ορφανό και το φυλακισμένο 

και είδαμε τον κυνηγό και τον κυνηγημένο.
κι είδαμε κόρη να θρηνεί σε νυφικό κρεβάτι
και το γαμπρό μ' αρματωσιά
σε μαύρο μονοπάτι.

 

 

Σε αυτό το βίντεο εκείνης της εποχής  τραγουδά ο Γαργανουράκης, κανονάκι παίζει ο αξέχαστος Αριστείδης Μόσχος που στην παρέα μου επειδή δεν ξέραμε τότε το όνομα του τον είχαμε βαφτίσει ο Μεφιστοφελής!, ο Λάκης Χαλκιάς, ο κιθαρίστας στην αρχή που είναι σκυφτός και δεν παίζει είναι ο Παύλος Σιδηρόπουλος και στα ντράμς είναι ο Γιάννης Ρενιέρης.

Με την πτώση της χούντας, με μια απλή αλλαγή των στίχων της 3ης στροφής, το τραγούδι ακουγόταν σαν να είχε γραφτεί ειδικά για τα  πρόσφατα γεγονότα του Πολυτεχνείου προκαλώντας ρίγη συγκίνησης και ενθουσιασμού όταν το τραγουδούσαν έτσι, όπως παρακάτω ο αξέχαστος Νίκος Ξυλούρης.

 

Η μοίρα κι ο καιρός το 'χαν ορίσει
Παρασκευή το βράδυ στις 9              (στον κόσμο αυτό να ρίξω πετονιά) κι η νύχτα χίλια χρόνια να γυρίσει. 
Στο τέλος της γιορτής να τραγουδήσει
Παρασκευή το βράδυ του φονιά        (αυτός που δεν εγνώρισε γενιά)      
και του λαού την πόρτα να χτυπήσει.


Έκτοτε και για χρόνια οι περισσότεροι  το τραγουδούσαν με αυτή την αλλαγή στους στίχους με αποτέλεσμα πολλοί να πιστεύουν ότι το τραγούδι έχει γραφτεί μετά το Πολυτεχνείο και ειδικά γι΄αυτό.

Ακόμα και ο ίδιος ο Γαργανουράκης , παρά το ότι είναι ο πρώτος που το είπε,  το τραγουδά με τους τροποποιημένους στίχους, όπως εδώ στην εκπομπή του Παπαδόπουλου "Στην Υγειά μας"

Το ίδιο και ο Νταλάρας ,στην ίδια εκπομπή, παρουσία μάλιστα του Μάνου Ελευθερίου που κρατάει με τα δύο του χέρια το κεφάλι του σκεπτικός σχεδόν σε όλη την διάρκεια του τραγουδιού!

Αλλά και ο Μάριος Φραγκούλης, όπως και ο Γιάννης Χαρούλης το έχουν τραγουδήσει με αυτούς τους στίχους.

Στις διάφορες εκτελέσεις που έχουν γίνει υπάρχουν μικροαλλαγές και σε μερικούς άλλους  στίχους όπως πχ :

κι έχει ζωγραφιά  κοντά στον ώμο,          ( αντί  κρυφή πληγή)

και του καημού  την πόρτα να χτυπήσει   (αντί λαού)

πως ξέφυγε απ'τον Άδη  κι από νόμο.      (αντί ανθρώπους)

με τους ανθρώπους που είδαν  το κακό    ( αντί φονικό)

σημάδι μυστικό και ριζικό                        (αντί  απ’ το κακό)

Αρκετές από αυτές τις έχει κάνει η Μαρινέλλα στην δική της εκτέλεση, χωρίς όμως να αλλάξει την τρίτη στροφή, δίνοντας έτσι δική της διάσταση στο τραγούδι.

Τα τελευταία χρόνια πάντως πολλοί έχουν αρχίσει να τραγουδούν το ποίημα με τους αρχικούς του στίχους και είναι χαρακτηριστικές οι εκτελέσεις από τον Κώστα Μακεδόνα με την διεύθυνση του Γιάννη Μαρκόπουλου, του Αλκίνοου Ιωαννίδη, του Παντελή Θαλασσινού,του Μανώλη Λιδάκη,  του Βασίλη Σκουλά, της Ρίτας Αντωνοπούλου του νέου Κρητικού και αξιόλογου τραγουδιστή Ανδρέα Μανωλαράκη αλλά και του πανκ συγκροτήματος Πράσσειν Άλογα.