Βιργίλιος___Αινειάδα μετάφραση Λορέντζος Μαβίλης

11

Αρχές τεχνικού σχεδιασμού

Όπως με κάθε οπτικά σύστημα, το πιο σημαντικά στοιχείο στη φωτογραφία είναι το φως. Όλες οι φωτογραφικές μηχανές είτε ελέγχουν το φως είτε αντιδρούν στο φως. Η λέξη φωτογραφία προέρχεται από τις λέξεις "φως" και "γράφω", που σημαίνουν "χαράσσω με το φως". Χωρίς φως δεν υπάρχει φωτογραφία. Διάβασες σχετικά με το φως και τα οπτικά συστήματα στο κεφάλαιο 10. Το κεφάλαιο αυτό εξετάζει ορισμένα βασικά θέματα σχετικά με τη φωτογραφία και το φωτογραφικό εξοπλισμό. Θα μάθεις για την ανατομία μιας φωτογραφικής μηχανής και πώς λειτουργούν οι φακοί και το φιλμ. Όροι που πρέπει να μάθεις. φωτοφράκτης ή κλείστρο μονοοπτική φωτογραφική μηχανή ρεφλέξ εστιακή απόσταση οπτικό πεδίο ευρυγώνιος φακός τηλεφακός φωτόμετρο φίλτρα εμουλσίνη παγχρωματικό φιλμ φωτοαντίθεση ή διαβάθμιση υγρό εμφανίσεως λουτρό σταματήματος στερεωτικό υγρό μεγεθυντήρας Καθώς θα διαβάζεις και θα μελετάς το κεφάλαιο αυτό, θα βρεις απαντήσεις σε ερωτήσεις όπως: Ποια είναι η διαφορά μεταξύ μιας τηλεμετρικής φωτογραφικής μηχανής και μιας φωτογραφικής μηχανής SLR; Τι πρόσθετος εξοπλισμός χρειάζεται, για να παίρνουμε καλές φωτογραφίες; Τι κάνει ένας μεγεθυντήρας; Σε τι διαφέρει η έγχρωμη φωτογραφία από την ασπρόμαυρη; Τι συμβαίνει κατά την εμφάνιση του φιλμ;

Η ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΜΗΧΑΝΗ Η φωτογραφική μηχανή είναι ένα κοινό παράδειγμα οπτικού συστήματος. Όπως έμαθες στο προηγούμενο κεφάλαιο, ένα οπτικό σύστημα περιλαμβάνει μια πηγή φωτός, ένα μέσο ελέγχου του φωτός και κάποιο τρόπο καταγραφής της εικόνας. Οι φωτογραφικές μηχανές χρησιμοποιούνται για να ελέγχουν και να καταγράφουν φως επάνω σε φιλμ. Όλες οι φωτογραφικές μηχανές έχουν ένα σώμα, ένα φακό και ένα φωτοφράκτη (σχ. 11.1). Το σώμα είναι ένα φωτοστεγές "κουτί" που περιέχει το φιλμ στο οποίο θα καταγραφεί η εικόνα. Ο μόνος τρόπος για να μπει φως στο κουτί αυτό, είναι διά του φακού. Ο φακός, όπως έμαθες στο δέκατο κεφάλαιο, εστιάζει φως. Στην περίπτωση της φωτογραφικής μηχανής, εστιάζει το φως επάνω στο φιλμ. Ο φωτοφράκτης ή κλείστρο (shutter) της φωτογραφικής μηχανής ανοίγει και κλείνει το άνοιγμα του φακού. Το φως μπορεί να μπει στη φωτογραφική μηχανή μόνο όταν είναι ο φωτοφράκτης ανοικτός. Στην πλέον απλή της μορφή, μια φωτογραφική μηχανή μπορεί να είναι ένα "κουτί" με

ΣΧΗΜΑ 11.1. Τα βασικά μέρη μιας φωτογραφικής μηχανής είναι ένα φωτοστεγές "κουτί", ένας φακός που εστιάζει φως στο φιλμ και ένας φωτοφράκτης που ανοίγει και κλείνει. μία οπή στο ένα άκρο και μια υποδοχή για την τοποθέτηση του φιλμ στο άλλο. Η οπή κατευθύνει το φως επάνω στο φιλμ και έτσι ενεργεί σαν φακός. Η διάρκεια του χρόνου για την είσοδο του φωτός στη φωτογραφική μηχανή ελέγχεται από ένα κομμάτι χαρτόνι που επικολλάται στην οπή. Το χαρτόνι λειτουργεί σαν διάφραγμα. Αυτός ο τύπος φωτογραφικής μηχανής είναι γνωστός ως μηχανή σκοτεινού θαλάμου (σχ. 11.2). Όσο πρωτόγονη και αν είναι αυτή η φωτογραφική μηχανή, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να ληφθούν ορισμένες ενδιαφέρουσες φωτογραφίες. Σήμερα υπάρχουν πολλοί τύποι φωτογραφικών

ΣΧΗΜΑ 11.2. Η απλή φωτογραφική μηχανή που εικονίζεται αριστερά είναι ένα φωτοστεγές "κουτί" με μια οπή σε μέγεθος καρφίτσας στο ένα άκρο. Το άλλο άκρο ανοίγει, ώστε να μπορεί να προσαρμοσθεί εσωτερικά φιλμ (η βασική δραστηριότητα #2 στο τέλος της ενότητας IV σου λέει πώς να κατασκευάσεις μια τέτοια φωτογραφική μηχανή). Δεξιά εικονίζεται μια πιο σύνθετη φωτογραφική μηχανή.

μηχανών στην αγορά. Ορισμένες είναι απλές, όπως του τύπου "σημάδεψε και φωτογράφησε". Άλλες είναι αρκετά πολύπλοκες. Παρακάτω αναφέρονται τα βασικά χαρακτηριστικά φωτογραφικών μηχανών τύπου τηλεμέτρου, διοπτικής ρεφλέξ, απ' ευθείας σκοπεύσεως και μονοοπτικής ρεφλέξ. Φωτογραφικές μηχανές τύπου τηλεμέτρου. Οι φωτογραφικές μηχανές τύπου τηλεμέτρου έχουν δύο φακούς (σχ. 11.3). Ο φωτογράφος κοιτάζει μέσα από τον απλό φακό τηλεμέτρου το αντικείμενο προς φωτογράφηση. Ένας διαφορετικός πολύπλοκος φακός εστιάζει την εικόνα στο φιλμ. Επειδή το αντικείμενο φαίνεται μέσω ενός φακού και φωτογραφίζεται μέσω άλλου, η εικόνα που θα προκύψει μπορεί να μην είναι αυτό που βλέπει ο φωτογράφος (σχ. 11.4). Αυτό συμβαίνει συχνά, όταν φωτογραφίζομε από μικρή απόσταση. Ορισμένες φθηνές φωτογραφικές μηχανές τηλεμέτρου παίρνουν καλές φωτογραφίες. Αυτές έχουν απλούς φακούς, που είναι μόνιμα ενσωματωμένοι στη φωτογραφική μηχανή. Ορισμένες είναι μικρές και χρησιμοποιούν φιλμ σε μικρά μεγέθη. Προτιμώνται για στιγμιαίες φωτογραφίες, αφού είναι συχνά ελαφρές και εύκολες στη χρήση τους. Πιο ακριβές μηχανές τηλεμέτρου μπορεί να έχουν εναλλασσόμενους φακούς, αυτόματη εστίαση και έλεγχο του χρόνου εκθέσεως στο φως, ενσωματωμένο φλας και μηχανισμό περιστροφής του φιλμ (σχ. 11.5). Πρόκειται για ηλεκτρονικά θαύματα. Αφού χρησιμοποιούν φιλμ 35 mm (περιγράφεται αργότερα στο κεφάλαιο αυτό), μπορούν να δώσουν πολύ καλές φωτογραφίες υπό ποικίλες συνθήκες. Οι φωτογραφικές αυτές μηχανές τηλεμέτρου προτιμώνται πολύ από τους καταναλωτές, επειδή είναι τόσο εύκολες στη χρήση. Διοπτική φωτογραφική μηχανή ρεφλέξ. Όπως η φωτογραφική μηχανή τηλεμέτρου, έτσι και η διοπτική μηχανή ρεφλέξ (twin lens

ΣΧΗΜΑ 11.3. Μία φωτογραφική μηχανή τηλεμέτρου έχει ξεχωριστούς φακούς για να βλέπομε το αντικείμενο και για να φωτογραφίζομε. ΣΧΗΜΑ 11.4. Αυτό που βλέπεις μέσω τον μηχανισμού σκοπεύσεως μπορεί να μην είναι ακριβώς αυτό που εμφανίζεται στη φωτογραφία. ΣΧΗΜΑ 11.5. Μία σύγχρονη φωτογραφική μηχανή τηλεμέτρου έχει πολλά θετικά χαρακτηριστικά, όπως η αυτόματη εστίαση. Τέτοιες φωτογραφικές μηχανές ονομάζονται φωτογραφικές μηχανές αυτόματης εστιάσεως.

ΣΧΗΜΑ 11.6. Οι διοπτικές ρεφλέξ φωτογραφικές μηχανές (TLR) έχουν δύο φακούς. Ο άνω φακός είναι για να βλέπομε το αντικείμενο. Ο κάτω φακός χρησιμοποιείται για να φωτογραφίζομε. ΣΧΗΜΑ 11.7. Ένας σταθερός καθρέπτης μέσα σε μία διοπτική ρεφλέξ φωτογραφική μηχανή (TLR) ανακλά την εικόνα τον αντικειμένου προς τα επάνω, στο μάτι του φωτογράφου.

refflex camera) έχει δύο φακούς (σχ. 11.6): με τον έναν στοχεύεται το αντικείμενο και με τον άλλο εστιάζεται το φως στο φιλμ. Ο φακός σκοπεύσεως του αντικειμένου είναι στο επάνω μέρος της φωτογραφικής μηχανής και ο φωτογράφος κοιτάζει κάτω, προς αυτόν. Ο όρος ρεφλέξ σημαίνει ότι υπάρχει ένας καθρέπτης μέσα στη μηχανή που ανακλά την εικόνα του αντικειμένου προς τα επάνω, προς το μάτι του φωτογράφου (σχ. 11.7). Οι διοπτικές φωτογραφικές μηχανές ρεφλέξ είναι μεγαλύτερες από τις μηχανές τηλεμέτρου. Χρησιμοποιούν φιλμ μεγαλύτερου μεγέθους και μπορούν να παράγουν θαυμάσιες φωτογραφίες. Όμως είναι βαριές και ακριβές. Συνεπώς χρησιμοποιούνται γενικά από επαγγελματίες και απαιτητικούς ερασιτέχνες φωτογράφους. Φωτογραφικές μηχανές απ' ευθείας σκοπεύσεως. Οι φωτογραφικές μηχανές απ' ευθείας σκοπεύσεως (view camera) είναι οι μεγαλύτερες από όλες (σχ. 11.8). Μοιάζουν με ακορντεόν, επειδή ο φακός είναι προσαρμοσμένος στο πίσω μέρος της φωτογραφικής μηχανής με μια ΣΧΗΜΑ 11.8 Οι φωτογραφικές μηχανές απ' ευθείας σκοπεύσεως χρησιμοποιούν πολύ μεγάλα φύλλα φιλμ, για να πάρουν φωτογραφίες υψηλής ποιότητας. Τόσο ο φακός όσο και το φιλμ, μπορούν να αλλάζουν κλίσεις για να διαμορφωθεί ανάλογα η προοπτική της φωτογραφίας.

φυσούνα που διπλώνει. Λόγω του μεγέθους, οι φωτογραφικές μηχανές απ' ευθείας σκοπεύσεως είναι προσαρμοσμένες σε μία βάση με τρία πόδια που λέγεται τρίποδο. ΟΑντίθετα με τις μικρότερες φωτογραφικές μηχανές, η φωτογραφική μηχανή απ' ευθείας σκοπεύσεως χρησιμοποιεί ένα φύλλο φιλμ για κάθε φωτογράφηση. Τα φύλλα μπορεί να είναι 10 x 13 cm ή 20 x 25 cm ή ακόμη μεγαλύτερα. Φιλμ του μεγέθους αυτού δίνουν φωτογραφίες ευκρινείς στις λεπτομέρειες. Όταν μεγεθύνονται τα αρνητικά, για να εμφανισθεί μια φωτογραφία, μεγεθύνονται επίσης οι ατέλειες του φιλμ. Οι φωτογραφίες δεν είναι ευκρινείς (διακρίνονται κόκκοι) ή είναι λίγο θολές. Επειδή τα αρνητικά που παράγονται από μία φωτογραφική μηχανή απ' ευθείας σκοπεύσεως είναι αρχικώς μεγάλα, δεν χρειάζεται να μεγεθυνθούν τόσο πολύ, για να παραχθεί η φωτογραφία. Συνεπώς οι φωτογραφίες που λαμβάνονται με μια φωτογραφική μηχανή απ' ευθείας σκοπεύσεως είναι πολύ ευκρινείς στις λεπτομέρειες. Αυτό είναι ένα πλεονέκτημα της συγκεκριμένης φωτογραφικής μηχανής. Ένα άλλο πλεονέκτημα είναι η ικανότητά της να εστιάζει με ακρίβεια και σε αρκετό ΣΧΗΜΑ 11.9. Οι μονοοπτικές ρεφλέξ φωτογραφικές μηχανές (SLR) σον επιτρέπουν να φωτογραφίσεις ακριβώς αυτό που βλέπεις. Ο ίδιος φακός χρησιμοποιείται για σκόπευση και λήψη της φωτογραφίας.

βάθος ένα θέμα. Αυτό συμβαίνει επειδή ο φακός και το σύστημα που κρατά το φιλμ μπορούν να πάρουν κλίση, για να αλλάξουν την προοπτική. Ο φωτογράφος έχει πολλά περιθώρια ελέγχου. Μονοοπτικές φωτογραφικές μηχανές ρεφλέξ (SLR). Η μονοοπτική φωτογραφική μηχανή ρεφλέξ 35 mm (Single Lens Reflex camera) έχει γίνει το "άλογο εργασίας" για τους επαγγελματίες και τους απαιτητικούς ερασιτέχνες φωτογράφους (σχ. 11.9). Οι φωτογραφικές αυτές μηχανές μεταφέρονται εύκολα και έχουν τη δυνατότητα να βγάζουν θαυμάσιες φωτογραφίες. Επί πλέον, προσφέρονται σε ένα μεγάλο φάσμα μοντέλων και διατίθεται τεράστια συλλογή από συμπληρωματικά εξαρτήματα. Μονοοπτικό ρεφλέξ (SLR) σημαίνει ότι η σκόπευση και η λήψη φωτογραφίας γίνονται μέσω ενός απλού φακού. Υπάρχει ένας καθρέπτης μέσα στη μηχανή που ανακλά την εικόνα σε ένα πρίσμα με πέντε πλευρές (σχ. 11.10). Το πρίσμα ανακλά την εικόνα σε αυτόν που ΣΧΗΜΑ 11.10 Ο καθρέπτης μετατοπίζεται ελαφρά εκτός της διαδρομής των φωτεινών ακτίνων, όταν ανοίγει ο φωτοφράκτης.

Τα βασικά μέρη μια χειροκίνητης μονοοπτικής φωτογραφικής μηχανής ρεφλέξ με φακό 35 nun (SLR): Σώμα της μηχανής: αυτό μπορεί να είναι είτε μεταλλικό είτε πλαστικό. Το πίσω μέρος ανοίγει κατά τρόπο ώστε να μπορεί να τοποθετηθεί το φιλμ. Φακός: ο φακός που εικονίζεται είναι ένας κανονικός φακός. Μπορεί να αντικατασταθεί με ειδικούς φακούς. Δακτυλίδι διαφράγματος: το δακτυλίδι αυτό περιστρέφεται, για να αλλάξει το μέγεθος του διαφράγματος (του ανοίγματος του φακού)• ελέγχει επίσης την ποσότητα του φωτός που εισέρχεται στη φωτογραφική μηχανή. Δακτυλίδι εστιάσεως: αυτό περιστρέφεται προς τα πίσω και προς τα εμπρός, για να επιτευχθεί η εστίαση του αντικειμένου. Οι ενδείξεις στο δακτυλίδι αυτό μας πληροφορούν ποιο τμήμα του θέματος είναι εστιασμένο. Έλεγχος ταχύτητας φιλμ και φωτοφράκτη: η αριθμημένη αυτή περιστρεφόμενη πλάκα ενδείξεως μπορεί να περιστραφεί, για να αλλάξει την ταχύτητα του φωτοφράκτη. Μπορεί ακόμη να ανασηκωθεί και να περιστραφεί, για να ρυθμίσει το ενσωματωμένο φωτόμετρο για την κατάλληλη ευαισθησία του φιλμ. Μοχλός προωθήσεως φιλμ: πιέζοντας το μοχλό αυτό, το φιλμ μετακινείται προς τα εμπρός. Μετρητής στάσεων: αυτός δείχνει πόσες φωτογραφίες (στάσεις) έχουν ληφθεί μέχρι τη συγκεκριμένη στιγμή. Κουμπί απελευθερώσεως φωτοφράκτη: πιέζοντας το κουμπί αυτό, ανοίγει και κλείνει ο φωτοφράκτης. Μοχλός επαναφοράς φιλμ: αυτός περιστρέφεται, για να ξανατυλιχθεί το φιλμ μέσα στο δικό του κουτί. Σηκώνοντας το μοχλό ψηλά, ανοίγει το πίσω μέρος της φωτογραφικής μηχανής, ώστε να μπορεί να αφαιρεθεί το φιλμ. Χρονόμετρο αυτοφωτογραφήσεως: όταν ρυθμίζεται το χρονόμετρο αυτοφωτογραφήσεως, η φωτογραφική μηχανή λαμβάνει τη φωτογραφία αυτόματα μετά από μικρή καθυστέρηση. Ορισμένες φορές οι φωτογράφοι χρησιμοποιούν το μηχανισμό αυτό για να αυτοφωτογραφηθούν. Ρυθμίζουν το χρονόμετρο και κατόπιν τοποθετούνται μπροστά στη φωτογραφική μηχανή. Κουμπί απελευθερώσεως φακού: πιέζοντας το κουμπί αυτό, ο φακός μπορεί να απελευθερωθεί, ώστε να αντικατασταθεί με έναν άλλο φακό. Κουμπί προενδείξεως βάθους πεδίου: πιέζοντας το κουμπί αυτό, ο φωτογράφος μπορεί να δει ποιο τμήμα του θέματος θα είναι πραγματικά εστιασμένο. Υποδοχή φλας: στο σημείο αυτό προσαρμόζεται στη φωτογραφική μηχανή συσκευή φλας. Σκόπευτρο: ο φωτογράφος κοιτάζει το αντικείμενο μέσω του σκοπεύτρου. Χώρος συσσωρευτή: κάτω από το κάλυμμα αυτό τοποθετείται ένας μικρός συσσωρευτής που παρέχει ηλεκτρική ενέργεια για να λειτουργήσει το φωτόμετρο. Χώρος φιλμ: εδώ τοποθετείται το φιλμ Οδοντωτός τροχός: οι οδόντες του τροχού αυτού ταιριάζουν με τις οπές του φιλμ. Όταν πιέζεται ο μοχλός προωθήσεως του φιλμ, ο τροχός αυτός γυρίζει και κινεί το φιλμ. Καρούλι αναλήψεως του φιλμ: όπως προχωρεί το φιλμ μέσα στη φωτογραφική μηχανή, μαζεύεται και τυλίγεται στο καρούλι αυτό. Πλάκα πιέσεως: η πλάκα αυτή κρατάει το φιλμ στην κατάλληλη θέση κατά τη διάρκεια της εκθέσεώς του στο φως.

Γσκοπεύει το προς φωτογράφηση αντικείμενο. Ο καθρέπτης ανυψώνεται ελαφρά εκτός της διαδρομής της οπτικής ακτίνας, όταν ο φωτοφράκτης ανοίγει για τη λήψη της φωτογραφίας. Το βασικό πλεονέκτημα από τη χρήση του κύριου φακού για σκόπευση είναι ότι αυτό που βλέπεις είναι αυτό που θα φωτογραφίσεις. Αυτό που βλέπεις μέσω της διόδου σκοπεύσεως του αντικειμένου είναι αυτό που θα εμφανισθεί στο εργαστήριο. Γενικά οι μονοοπτικές φωτογραφικές μηχανές ρεφλέξ (SLR) διαθέτουν εναλλασσόμενους φακούς. Μπορείς να αφαιρέσεις γρήγορα ένα φακό από το σώμα της φωτογραφικής μηχανής και να τον αντικαταστήσεις με έναν

άλλο. Η χρήση διαφορετικών φακών σου επιτρέπει να φωτογραφίσεις αντικείμενα από πολύ κοντά και από πολύ μακριά. Οι φωτογραφικές μηχανές SLR των 35 mm μπορεί να είναι χειροκίνητες, αυτόματες ή και τα δύο. Για το χειροκίνητο τύπο, η εκφώτιση (έκθεση) πρέπει να ρυθμίζεται κάθε φορά που γίνεται φωτογράφηση. Εκφωτίσεις γίνονται αυτόματα στις αυτοματοποιημένες μηχανές. Ορισμένες φωτογραφικές μηχανές των 35 mm αυτόματου τύπου μπορούν επίσης να ρυθμισθούν και με το χέρι. Δες το σχήμα 11.11 για τα μέρη της χειροκίνητης φωτογραφικής μονοοπτικής μηχανής ρεφλέξ (SLR). Υπάρχει ακόμη μια φωτογραφική μηχανή

ΣΧΗΜΑ 11.11. Τα μέρη της χειροκίνητης αυτής φωτογραφικής μηχανής SLR περιγράφονται στο σχετικό χωρίο του κεφαλαίου.

SLR 2 1/4 ιντσών. Αυτή είναι σε μεγάλο βαθμό όμοια με την SLR των 35 mm, εκτός από το γεγονός ότι είναι μεγαλύτερη (σχ. 11.12). Τα μεγάλα αρνητικά που παράγει έχουν ως αποτέλεσμα φωτογραφίες με ευκρινείς λεπτομέρειες. Το χαρακτηριστικό αυτό καθιστά αυτήν τη φωτογραφική μηχανή προτιμητέα από τους επαγγελματίες φωτογράφους. Όμως η SLR των 2 ¼ ιντσών γενικά κοστίζει περισσότερο από όσα μπορούν να διαθέσουν οι ερασιτέχνες φωτογράφοι. ΦΑΚΟΙ Ίσως το πιο σημαντικό τμήμα μιας φωτογραφικής μηχανής είναι ο φακός. Όσο καλύτερος είναι ο φακός, τόσο καλύτερη είναι η φωτογραφική μηχανή. Παρά το γεγονός ότι οι φακοί μπορούν να κατασκευασθούν από πλαστικό, οι πιο ακριβές φωτογραφικές μηχανές έχουν συνήθως φακούς από γυαλί. ΣΧΗΜΑ 11.12. Η φωτογραφική μηχανή 21/4 ιντσών SLR χρησιμοποιείται από πολλούς επαγγελματίες φωτογράφους.

Πολλές φωτογραφικές μηχανές έχουν σχεδιασθεί έτσι, ώστε οι φακοί να μπορούν να αλλάζουν πολύ εύκολα. Ορισμένοι τύποι φακών κοχλιώνονται στη φωτογραφική μηχανή, ενώ άλλοι αφαιρούνται και τοποθετούνται με συστροφή. Οι φακοί διαφέρουν ως προς το μήκος της εστιακής αποστάσεως (σχ. 11.13). Η εστιακή απόσταση (focal length) ενός φακού είναι η απόσταση μεταξύ του κέντρου του φακού και του φιλμ, όταν ο φακός έχει εστιασθεί στο άπειρο. Όσο μεγαλύτερη είναι η εστιακή απόσταση, τόσο περισσότερο ο φακός μεγεθύνει ότι βλέπει. Όμως το οπτικό πεδίο (field of view), η περιοχή που βλέπει, είναι μικρότερο. Όσο μικρότερη είναι η εστιακή απόσταση, τόσο μικρότερο εμφανίζεται το αντικείμενο. Όμως είναι μεγαλύτερο το οπτικό πεδίο. Τύποι φακών. Πολλοί φακοί έχουν σταθερές εστιακές αποστάσεις. Αυτοί οι φακοί είναι είτε κανονικοί είτε βραχείας αποστάσεως είτε μακράς ΣΧΗΜΑ 11.13. Η εστιακή απόσταση ενός φακού μετρείται σε χιλιοστά. Είναι σημειωμένη επάνω στο πλαίσιο του φακού.

ΚΟΙΤΑΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΑΝΑΠΟΔΑ Ήξερες ότι οι εικόνες που στέλνουν τα μάτια στον εγκέφαλο σου είναι ανάποδες; Αυτό συμβαίνει, επειδή το μάτι σου έχει ένα φακό. Μέσα σε ένα φακό, η εικόνα αντιστρέφεται. Όταν ο εγκέφαλος σου παίρνει την πληροφορία, την αποκωδικοποιεί, με αποτέλεσμα να αντιλαμβάνεσαι κανονικά το αντικείμενο. Αυτό το χαρακτηριστικό των φακών είχε επισημανθεί για πρώτη φορά τον 4ο αιώνα π.Χ. (περίπου 2.400 χρόνια πριν) από τον Έλληνα φιλόσοφο Αριστοτέλη. Οι μελέτες του αποτέλεσαν τη βάση για την ανακάλυψη της φωτογραφικής μηχανής. Ο Αριστοτέλης ανακάλυψε την "camera obscura", που στα ιταλικά σημαίνει σκοτεινό δωμάτιο. Μια μικρή τρύπα στον τοίχο του σκοτεινού δωματίου λειτουργούσε σαν φακός. Το φως που ανακλούνταν από ένα αντικείμενο εκτός δωματίου, εισερχόταν στην τρύπα του τοίχου. Τα μόρια του αέρα στο άνοιγμα ενεργούσαν σαν φακός που προέβαλλε την εικόνα του αντικειμένου στον απέναντι τοίχο του δωματίου. Η εικόνα ήταν αντεστραμμένη. Το ίδιο αυτό φαινόμενο ισχύει με κάθε φακό. Όταν πρωτοεμφανίσθηκαν οι φακοί για να χρησιμοποιηθούν στη φωτογραφία, περί το 1840, οι εικόνες ήταν πολύ πιο ευκρινείς, αλλά ακόμη ήταν αντεστραμμένες. Το ίδιο συμβαίνει και σήμερα. Όμως, όταν εκτυπώνεται το αρνητικό, η εικόνα επανέρχεται στην αρχική της μορφή.

αποστάσεως (σχ. 11.14). Ένας κανονικός φακός βλέπει περίπου ότι βλέπει και το ανθρώπινο μάτι. Έχει εστιακή απόσταση που είναι περίπου ίση με το μήκος της διαγωνίου ενός αρνητικού που παράγεται με την ίδια φωτογραφική μηχανή. Για παράδειγμα, ένας κανονικός φακός για μία μηχανή 35 mm έχει συνήθως εστιακή απόσταση 50 mm. Οι φακοί βραχείας αποστάσεως όπως δηλώνει το όνομά τους, έχουν εστιακή απόσταση μικρότερη από τους κανονικούς φακούς. Τείνουν να έχουν ένα ευρύτερο οπτικό πεδίο. Για αυτό είναι γνωστοί ως ευρυγώνιοι φακοί (wide angle lenses). Ενδείκνυται η χρήση τους όταν δεν μπορείς να σταθείς αρκετά μακριά από το αντικείμενο, για να το φωτογραφήσεις ολόκληρο με έναν κανονικό φακό. Ένας φακός βραχείας αποστάσεως για ειδικές περιπτώσεις είναι ο υπερευρυγώνιος φακός γνωστός ως "μάτι ψαριού". Ο φακός αυτός έχει οπτικό πεδίο 180°. Αυτό είναι ακόμη ευρύτερο από το οπτικό πεδίο του ανθρώπινου ματιού. Όμως παράγει μια διαστρεβλωμένη εικόνα (σχ. 11.15). Οι φακοί μακράς αποστάσεως αναφέρονται

ορισμένες φορές ως τηλεφακοί (tele- photo lenses) και με αυτούς τα αντικείμενα που είναι μακριά εμφανίζονται κοντύτερα. Μεγεθύνουν τα αντικείμενα που είναι μακριά από τη φωτογραφική μηχανή όπως οι διόπτρες (κιάλια). Ταυτόχρονα όμως περιορίζουν το οπτικό πεδίο. Οι φακοί μακράς αποστάσεως είναι πολύ χρήσιμοι, για να φωτογραφίζονται αντικείμενα από απόσταση. Για παράδειγμα, αν θέλεις να φωτογραφίσεις φάσεις από έναν ποδοσφαιρικό αγώνα, ένας φακός μακράς αποστάσεως θα ήταν μια καλή επιλογή (σχ. 11.15). Αντίθετα με τους φακούς με σταθερές εστιακές αποστάσεις, οι φακοί μεταβαλλόμενης εστιακής αποστάσεως (zoom) επιτρέπουν στο φωτογράφο να αλλάζει την εστιακή απόσταση αναλόγως των περιστάσεων. Περιστρέφοντας το εξωτερικό μέρος του φακού, ο φωτογράφος μπορεί να αλλάξει την εστιακή απόσταση από βραχεία σε μακρά. Ένα αντικείμενο που βρίσκεται μακριά εστιάζεται σταδιακά και αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι φακοί αυτοί είναι γνωστοί ως φακοί μεταβαλλόμενης εστιακής αποστάσεως (zoom). Ειδικοί φακοί είναι επίσης διαθέσιμοι για

ΣΧΗΜΑ 11.14. Εδώ εικονίζονται διάφορα είδη φακών που μπορεί να έχει ένας επαγγελματίας φωτογράφος ή ένας απαιτητικός ερασιτέχνης. Δεξιά. Ένας κανονικός φακός έχει εστιακή απόσταση περίπου ίση με τη διαγώνιο του αρνητικού φιλμ.

τη φωτογράφηση πολύ μικρών αντικειμένων από πολύ κοντά. Αυτοί οι φακοί κοντινής εστιάσεως ή φακοί μάκρο σου επιτρέπουν να φωτογραφίσεις κάτι που είναι τόσο μικρό όσο ένα μυρμήγκι κατά τρόπο ώστε να φαίνεται μεγαλύτερο από μια μπάλα ποδοσφαίρου. Υπάρχουν επίσης οι σωλήνες επεκτάσεως οι οποίοι είναι κούφιοι σωλήνες που τοποθετούνται μεταξύ του σώματος της φωτογραφικής μηχανής και του φακού. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν και αυτοί για φωτογραφίες κοντινής εστιάσεως και κοστίζουν πολύ λιγότερο από ένα φακό μάκρο.

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ ΕΞΑΡΤΗΜΑΤΑ Οι φακοί είναι το πιο σημαντικό μέρος του εξοπλισμού. Οι φωτογράφοι όμως χρησιμοποιούν πολλά άλλα πράγματα, για να λαμβάνουν καλές φωτογραφίες (σχ. 11.16). Φωτόμετρα Δεν μπορείς να φωτογραφήσεις χωρίς φως. Μπορεί να είναι φυσικό φως (του ηλίου) ή τεχνητό φως, αλλά θα πρέπει να υπάρχει ένα

ΣΧΗΜΑ 11.15. Όλες αυτές οι φωτογραφίες έχουν ληφθεί από το ίδιο σημείο. Η φωτογραφία επάνω αριστερά έχει ληφθεί με ευρυγώνιο φακό. Σύγκρινέ την με τη φωτογραφία επάνω δεξιά που έχει ληφθεί με κανονικό φακό. Ένας τηλεφακός χρησιμοποιήθηκε για τη φωτογραφία κάτω αριστερά και ένας υπερευρυγώνιος φακός ("μάτι ψαριού") χρησιμοποιήθηκε για τη φωτογραφία κάτω δεξιά.

ΣΧΗΜΑ 11.16. Αυτά είναι ορισμένα από τα συμπληρωματικά εξαρτήματα που χρησιμοποιούν οι φωτογράφοι.

από τα δυο. Πολλές φωτογραφικές μηχανές έχουν ενσωματωμένο φωτόμετρο (light meter) το οποίο μετρά την ποσότητα του φωτός που ανά πάσα στιγμή υπάρχει. Αυτό επιτρέπει στους φωτογράφους να επιλέγουν το κατάλληλο άνοιγμα (διάφραγμα) και την ταχύτητα του φωτοφράκτη. Για πιο ακριβείς μετρήσεις, οι φωτογράφοι χρησιμοποιούν ανεξάρτητα φωτόμετρα χειρός. Τα φωτόμετρα προσπίπτοντος φωτισμού μετρούν την ποσότητα του φωτός που πέφτει επάνω στο αντικείμενο. Τα φωτόμετρα ανακλάσεως φωτισμού μετρούν την ποσότητα του φωτός που ανακλάται από το αντικείμενο. Εξοπλισμός φωτισμού. Στο σχήμα 11.17 παρουσιάζεται ένας συνήθης εξοπλισμός φωτισμού. Ο εξοπλισμός τεχνητού φωτισμού είναι δύο τύπων: συνεχούς φωτισμού και φωτισμού υπό μορφή λάμψεων (φλας). Τα φώτα που λειτουργούν συνεχώς είναι όπως τα φώτα ενός δωματίου. Τα θέτεις

σε λειτουργία και παραμένουν αναμμένα. Επειδή τα φώτα παραμένουν αναμμένα, μπορείς να χρησιμοποιήσεις ένα φωτόμετρο που θα σε βοηθήσει να πραγματοποιήσεις τις καλύτερες ρυθμίσεις στη φωτογραφική σου μηχανή. Ο συνεχής φωτισμός συγκεντρώσεως μπορεί να είναι είτε φωτισμός διαχύσεως είτε φωτισμός συγκεντρώσεως. Τα φωτιστικά διαχύσεως προβάλλουν φως επάνω σε μία μεγάλη επιφάνεια. Τα φωτιστικά συγκεντρώσεως κατευθύνουν μία στενή δέσμη φωτός σε μία μικρή επιφάνεια. Το ηλεκτρονικό φλας, ή στροβοσκόπιο, φωτίζει το αντικείμενο μόνο τη συγκεκριμένη στιγμή που λαμβάνεται η φωτογραφία. Τα απλούστερα φώτα τύπου στροβοσκοπίου προσαρμόζονται κατ' ευθείαν στην ειδική υποδοχή της φωτογραφικής μηχανής. Συγχρονίζονται, για να παράγουν μία δέσμη φωτός, όταν ανοίγει ο φωτοφράκτης. Πιο ακριβοί τύποι μπορεί να είναι προσαρμοσμένοι σε βάσεις. Οι φωτογράφοι δεν μπορούν να θεωρούν

ΣΧΗΜΑ 11.17. Η λήψη φωτογραφιών σε εσωτερικούς χώρους απαιτεί συνήθως εξοπλισμό φωτισμού. Τα φώτα του δωματίου από μόνα τους δεν είναι αρκετά.

ως δεδομένη την ύπαρξη μιας πηγής ηλεκτρισμού πλησίον τους. Φορητοί συσσωρευτές τους επιτρέπουν να χρησιμοποιούν οπουδήποτε φωτιστικό εξοπλισμό. Τα φώτα από μόνα τους δεν είναι πάντοτε αρκετά. Για να ελέγξουν οι φωτογράφοι την ποιότητα του φωτισμού, χρησιμοποιούν ειδικούς ανακλαστήρες. Ο ανακλαστήρας-ομπρέλα χρησιμοποιείται ως μέσο ανακλάσεως, για τη διάχυση φωτός επάνω σε μία ευρεία επιφάνεια. Εξασφαλίζεται έτσι ομοιόμορφος φωτισμός και το θέμα δεν υπερφωτίζεται. Εξοπλισμός της φωτογραφικής μηχανής. φίλτρα Ορισμένες φορές ο φωτογράφοι προσαρμόζουν φίλτρα (filters) στους φακούς των φωτογραφικών μηχανών. Τα φίλτρα αποκλείουν τη διέλευση φωτός ορισμένων μηκών κύματος. Υπάρχουν τρεις βασικοί τύποι φίλτρων: φωτοαντιθέσεως,

ειδικών εφέ και χρωματικής διορθώσεως. Στην ασπρόμαυρη φωτογραφία χρησιμοποιούνται φίλτρα φωτοαντιθέσεως για να τονισθούν ορισμένες περιοχές της φωτογραφίας. Για παράδειγμα, ένα κίτρινο φίλτρο αντιθέσεως χρησιμοποιούμενο με ασπρόμαυρο φιλμ, θα κάνει τα άσπρα σύννεφα πιο ορατά σε γαλανό ουρανό. Τα φίλτρα ειδικών εφέ χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία ενός ευρέος πεδίου ελκυστικών εικόνων όπως εκρήξεις του ηλίου ή κατοπτρικές εικόνες. Τα φίλτρα χρωματικής διορθώσεως χρησιμοποιούνται με τα έγχρωμα φιλμ, για να διορθώσουν τα ανεπιθύμητα αποτελέσματα από κάθε είδος φωτισμού που χρησιμοποιείται. Για παράδειγμα, σε ένα φιλμ που σχεδιάσθηκε για φυσικό (ηλιακό) φωτισμό και χρησιμοποιήθηκε με φως δωματίου, ένα φίλτρο χρωματικής διορθώσεως μπορεί να βελτιώσει τα αποτελέσματα. Οι φωτογράφοι δεν μπορούν να θεωρούν

ΑΓΟΡΑ ΜΙΑΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗΣ ΜΗΧΑΝΗΣ Για να αγοράσεις μία φωτογραφική μηχανή, μπορείς να ξοδέψεις μερικές χιλιάδες ή εκατοντάδες χιλιάδες δραχμές. Ποια θα είναι η επιλογή; Εκτός των χρημάτων υπάρχουν πολλά άλλα πράγματα που θα πρέπει να λάβεις υπόψη σου. Αποφάσισε που σκοπεύεις να τη χρησιμοποιήσεις περισσότερο. Θα τη χρησιμοποιείς για φωτογραφίες σε ταξίδια; Θέλεις να γίνεις φωτογράφος καλλιτεχνικών ασπρόμαυρων φωτογραφιών; Θέλεις ίσως να βγάλεις φωτογραφίες για το ετήσιο λεύκωμα της τάξεώς σου; Αν νομίζεις ότι θα φωτογραφίζεις απρογραμμάτιστα μόνο φωτογραφίες της στιγμής, ξεκίνα με μία απλή φωτογραφική μηχανή τηλεμέτρου (να θυμάσαι ότι η φωτογραφική μηχανή τηλεμέτρου έχει ένα φακό για ανίχνευση και σκόπευση του αντικειμένου και έναν άλλο φακό με τον οποίο λαμβάνεται η φωτογραφία). Γενικά, όσο μικρότερο είναι το μέγεθος του φιλμ, τόσο χαμηλότερη είναι η ποιότητα της φωτογραφίας. Έτσι, μία φωτογραφική μηχανή τηλεμέτρου 35 mm θα παράγει πιθανώς καλύτερες φωτογραφίες συγκριτικά με τη μικρότερη φωτογραφική μηχανή τύπου 110. Τα πλεονεκτήματα της φωτογραφικής μηχανής τύπου 110 είναι η χαμηλή τιμή και το μικρό μέγεθος, όχι όμως η υψηλή ποιότητα. Υπάρχει στην αγορά ποικιλία φωτογραφικών μηχανών τηλεμέτρου. Οι φθηνές ενδείκνυνται για φωτογραφίες της στιγμής κατά τη διάρκεια ταξιδιών, αλλά μόνο για αυτό. Δεν παράγουν φωτογραφίες ποιότητας υπό άλλες συνθήκες. Οι πιο ακριβές φωτογραφικές μηχανές τηλεμέτρου 35 mm, έχουν χαρακτηριστικά που τις καθιστούν μία θαυμάσια επιλογή για πολλούς φωτογράφους στα πρώτα τους βήματα. Χαρακτηριστικά τα οποία θα πρέπει να έχει η μηχανή που θα αγοράσει κάποιος είναι η αυτόματη εστίαση, η αυτόματη εκφώτιση, φακοί μεταβαλλόμενης εστιακής αποστάσεως (zoom) χρονόμετρο αυτοφωτογραφήσεως, περιστροφικός μηχανισμός για το φιλμ και δυνατότητα αλλαγής φακού. Η αυτόματη εστίαση και εκφώτιση θα σου επιτρέπει να βγάζεις ικανοποιητικές φωτογραφίες, με τη μέθοδο "σκόπευσε και φωτογράφισε". Ένας φακός μεταβαλλόμενης εστιακής αποστάσεως (zoom) θα σου επιτρέπει να βγάζεις φωτογραφίες αντικειμένων σε κάποια απόσταση. Το χρονόμετρο αυτοφωτογραφήσεως καθυστερεί την απελευθέρωση του φωτοφράκτη, ώστε να προλάβει ο φωτογράφος να μετακινηθεί και να φωτογραφηθεί πριν από τη λήψη της φωτογραφίας. Ένας περιστροφέας του φιλμ το προωθεί αυτόματα μετά από κάθε εκφώτιση. Αυτό σου επιτρέπει να βγάλεις περισσότερες φωτογραφίες σε λιγότερο χρόνο συγκριτικά με τη μηχανή χειροκίνητης προωθήσεως του φιλμ. Τέλος η δυνατότητα αλλαγής φακού σου επιτρέπει να βγάλεις κάθε είδος φωτογραφίας, εφόσον έχεις αγοράσει τους ανάλογους φακούς. Αν σκοπεύεις να ασχοληθείς σοβαρά με τη φωτογραφία, μία μονοοπτική φωτογραφική μηχανή ρεφλέξ των 35 mm (SLR) είναι μία καλή επιλογή για να αρχίσεις. Η μηχανή αυτή είναι το "άλογο εργασίας" για τους περισσότερους επαγγελματίες φωτογράφους. Στις περισσότερες φωτογραφικές μηχανές SLR των 35 mm προσαρμόζονται ποικίλοι φακοί και μπορείς να βρεις πολλά συμπληρωματικά εξαρτήματα για αυτές. Μπορείς να κάνεις πιο αποτελεσματική τη μηχανή αυτού του τύπου, για να ικανοποιήσεις τις μελλοντικές σου ανάγκες, ακόμη και να ασχοληθείς πολύ σοβαρά με τη φωτογραφία. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να αναφερθεί πάλι ότι όσο περισσότερα συμπληρωματικά εξαρτήματα προσθέτεις, τόσο περισσότερη ευελιξία έχεις (και τόσο πιο ακριβή γίνεται η φωτογραφική μηχανή). Για οποιοδήποτε τύπο φωτογραφικής μηχανής επιλέξεις, βεβαιώσου ότι σου είναι εύκολο να την κρατάς. Τα χέρια του καθενός έχουν διαφορετικό μέγεθος και είναι σημαντικό να είσαι άνετος με τη φωτογραφική μηχανή και το χειρισμό της. Βεβαιώσου ότι έχεις δοκιμάσει αρκετούς τύπους διαφόρων εταιρειών σε αρκετά καταστήματα φωτογραφικών μηχανών, πριν αγοράσεις μία από αυτές. Μία καλή εγγύηση είναι σημαντικό πλεονέκτημα• θα πρέπει επίσης να ρωτήσεις σχετικά με την επιδιόρθωση βλαβών. Αν συμβεί κάτι, θα πρέπει να στείλεις τη φωτογραφική μηχανή πίσω στον κατασκευαστή ή μπορεί να επιδιορθωθεί σε ένα κοντινό τοπικό κατάστημα; Θα πρέπει να δεις τι προσφορές γίνονται για την εξασφάλιση μιας καλής τιμής. Σκέψου ότι οι φωτογραφικές μηχανές σπάνια πωλούνται στην προτεινόμενη λιανική τιμή. Συνήθως πωλούνται πολύ λιγότερο και έτσι μην σκεφθείς ότι έκανες μια καλή αγορά. Σύγκρινε τιμές σε διάφορα καταστήματα.

ένα καλό φίλτρο για να το αφήσεις στο φακό μόνιμα. Είναι διαφανές και βοηθά στον αποκλεισμό του υπεριώδους φωτός, εξ αιτίας του οποίου η φωτογραφία βγαίνει θολή. Ταυτόχρονα, προστατεύει το φακό από χαρακιές και σκόνη. Περιστροφείς τον φιλμ. Οι ηλεκτρικοί περιστροφείς που αυτόματα προωθούν το φιλμ μετά από κάθε φωτογραφία χρησιμοποιούνται ευρέως από τους επαγγελματίες φωτογράφους. Το φιλμ είναι πάντοτε έτοιμο για την επόμενη φωτογραφία. Οι ηλεκτρικοί περιστροφείς είναι χρήσιμοι όταν λαμβάνονται φωτογραφίες τη στιγμή που γίνεται κάτι, όπως σε έναν αθλητικό αγώνα. Είναι δυνατόν να ληφθούν αρκετές φωτογραφίες κάθε δευτερόλεπτο, και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Καλώδιο ελέγχου φωτοφράκτη (ντεκλανσέρ). Το ντεκλανσέρ είναι ένα χρήσιμο εργαλείο που προσαρμόζεται στο φωτοφράκτη της φωτογραφικής μηχανής. Αν η φωτογραφική μηχανή είναι τοποθετημένη σε μια βάση, ο φωτογράφος μπορεί να πάρει μία φωτογραφία χωρίς καν να την ακουμπήσει. Έτσι αποφεύγεται το κούνημα της φωτογραφικής μηχανής, όταν χρησιμοποιείς χαμηλές ταχύτητες φωτοφράκτη. Στις χαμηλές ταχύτητες κάθε κίνηση θα θαμπώσει τη φωτογραφία. Στηρίγματα φωτογραφικών μηχανών. Ένας τρίποδας είναι μία βάση με τρία πόδια που συγκρατεί τη φωτογραφική μηχανή ενώ γίνεται φωτογράφηση. Οι τρίποδες μπορούν να διπλωθούν, και έτσι μετακινούνται εύκολα από μέρος σε μέρος. Βάσεις με ένα πόδι είναι επίσης διαθέσιμες. Θήκη της φωτογραφικής μηχανής. Η θήκη προστατεύει τη φωτογραφική μηχανή από φυσιολογική φθορά και κτυπήματα.

Μπορεί να είναι τόσο απλή, όσο ένα κάλυμμα από δέρμα ή πλαστικό που τοποθετείται γύρω από τη φωτογραφική μηχανή, ή μπορεί να είναι τόσο μεγάλη και ισχυρή, όπως μία βαλίτσα. Γενικά, οι απαιτητικοί ερασιτέχνες φωτογράφοι μεταφέρουν τον εξοπλισμό τους σε ένα μαλακό σάκο για φωτογραφικές μηχανές. Οι επαγγελματίες φωτογράφοι συχνά μεταφέρουν μεγάλες βαλίτσες γεμάτες από εξοπλισμό. ΦΙΛΜ ΚΑΙ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΑ ΧΑΡΤΙΑ Την εποχή λίγο μετά την ανακάλυψη της φωτογραφίας οι φωτογράφοι έφτιαχναν τα δικά τους φιλμ και χαρτιά εμφανίσεως, επιστρώνοντας γυαλί ή χαρτί με μείγματα χημικών ευαίσθητων στο φως. Σήμερα μπορούμε να αγοράσομε μια μεγάλη ποικιλία φωτογραφικών χαρτιών και πλαστικών φιλμ, καθώς και χημικά, για να πραγματοποιήσομε εμφανίσεις. Διαφορετικοί συνδυασμοί φιλμ, χαρτιού και χημικών επιτρέπουν στο φωτογράφο να δημιουργήσει μία εντυπωσιακή ποικιλία ειδικών εφέ. Πώς λειτουργεί το φιλμ. Το ασπρόμαυρο φιλμ είναι κατασκευασμένο από τέσσερις στρώσεις (σχ. 11.18α). Η στρώση της εμουλσίνης (emulsion) περιέχει λεπτούς ευαίσθητους στο φως αργυρούς κρυστάλλους. Οι κρύσταλλοι αυτοί στηρίζονται με ζελατίνη, με τον ίδιο τρόπο που στηρίζονται τα φρούτα μέσα σε ζελέ. Η πλευρά του φιλμ με την εμουλσίνη είναι πάντοτε η φωτεινότερη πλευρά. Ο τύπος και το μέγεθος των αργυρών κρυστάλλων καθορίζουν τα χαρακτηριστικά του φιλμ. Όταν το φως προσπίπτει στους κρυστάλλους, αλλάζει η χημική σύστασή τους. Κατά τη διάρκεια της εμφανίσεως του φιλμ, οι κρύσταλλοι που έχουν δεχθεί φως μετατρέπονται σε μαύρο μεταλλικό άργυρο. Οι άλλοι κρύσταλλοι

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Υπέρυθρο φιλμ. Στο ηλεκτρομαγνητικό φάσμα, η υπέρυθρη ακτινοβολία καταλαμβάνει το χώρο μεταξύ ορατού φωτός και μικροκυμάτων. Δεν μπορούμε να δούμε την υπέρυθρη ακτινοβολία, αλλά μπορούμε να την αισθανθούμε ως θερμότητα. Ποσοστό εξήντα τοις εκατό της ακτινοβολίας που παίρνομε από τον ήλιο είναι σε υπέρυθρα μήκη κύματος. Η υπέρυθρη ακτινοβολία μπορεί να διαπεράσει καλύτερα ομίχλη και καταχνιά σε σύγκριση με τα κύματα του ορατού φωτός. Συνεπώς τα φιλμ που είναι ευαίσθητα σε υπέρυθρη ακτινοβολία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για φωτογραφήσεις στην ομίχλη ή στην καταχνιά. Τα πράγματα που είναι ζεστά εκπέμπουν υπέρυθρη ακτινοβολία. Τα υπέρυθρα φιλμ μπορούν να φωτογραφήσουν την ακτινοβολία αυτή ακόμη και στο σκοτάδι. Πιθανόν να έχεις δει φωτογραφίες της γης από δορυφόρους, στις οποίες τα δάση και η άλλη βλάστηση εμφανίζεται κόκκινη αντί για πράσινη. Οι φωτογραφίες αυτές έχουν ληφθεί με "ψεύτικο χρώμα" του υπέρυθρου φιλμ. Στις φωτογραφίες αυτές το κάθε τι που εκπέμπει υπέρυθρη ακτινοβολία εμφανίζεται κόκκινο. Οι επιστήμονες χρησιμοποιούν τις φωτογραφίες αυτές για να μελετήσουν πολλά πράγματα, όπως τη διαδικασία αναπτύξεως των φυτών. παρασύρονται από το πλύσιμο. Οι κρύσταλλοι που παραμένουν (οι μαύροι) διαμορφώνουν την εικόνα στο αρνητικό. Κατά τη διάρκεια της παραγωγής του φιλμ, τοποθετείται στην εμουλσίνη μια επίστρωση ανθεκτική. Η επίστρωση αυτή προστατεύει την

εμουλσίνη από χαρακιές. Κάτω από την εμουλσίνη είναι ένα λεπτό φύλλο από καθαρό πλαστικό, που ονομάζεται βασική στρώση. Πολύ σταθερά πλαστικά, όπως ο πολυεστέρας ή το πολυστυρένιο, χρησιμοποιούνται γενικά για να κατασκευασθεί η βάση αυτή. Είναι σημαντικό η βάση να μην ξεχυλώνει ή να μην μαζεύει πολύ με την αλλαγή της θερμοκρασίας ή της υγρασίας. Το πίσω μέρος του φιλμ είναι επιστρωμένο με ένα σκοτεινό αντιάλω στρώμα. Η στρώση αυτή απορροφά φως και το εμποδίζει να ανακλάται μέσω της στρώσεως της εμουλσίνης και να δημιουργεί μια δεύτερη εικόνα στο φιλμ ("φωτοστέφανο"). Διαφορετικοί τύποι εμουλσίνης των φιλμ έχουν διαφορετικές ιδιότητες. Τα χαρακτηριστικά του ασπρόμαυρου φιλμ είναι: ευαισθησία στο φως, ευαισθησία στο χρώμα, φωταντίθεση και κόκκωση. Ευαισθησία στο φως. Η ευαισθησία στο φως σχετίζεται με την ταχύτητα με την οποία το φιλμ αντιδρά στο φως. Ένα "γρήγορο" φιλμ απαιτεί σχετικά λίγο φως για κατάλληλη εκφώτιση. Αυτό συμβαίνει, επειδή ΣΧΗΜΑ 11.18 Η διατομή (α) δείχνει τις τέσσερις στρώσεις σε ένα κομμάτι ασπρόμαυρου φιλμ. Γενικά, όσο μεγαλύτεροι είναι οι αργυροί κρύσταλλοι στην εμουλσίνη (β), τόσο ταχύτερο είναι το φιλμ.

έχει μεγαλύτερους αργυρούς κρυστάλλους στη στρώση της εμουλσίνης (σχ. 11.18β). Τα "γρήγορα" φιλμ ενδείκνυνται για χαμηλής εντάσεως φως. Η ευαισθησία στο φως αναφέρεται ως "ταχύτητα" του φιλμ και δηλώνεται με έναν αριθμό ISO (International Standards Organization - Διεθνής Οργανισμός Τυποποιήσεως). Συνηθισμένοι αριθμοί ISO για ασπρόμαυρα φιλμ είναι οι εξής: 1000, 400, 125 και 32. Μια παλαιότερη ένδειξη (ASA) χρησιμοποιείται ακόμη μερικές φορές. Όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός, τόσο μεγαλύτερη είναι η ευαισθησία του φιλμ στο φως. Για παράδειγμα, το φιλμ ISO 32 απαιτεί πολύ περισσότερο φως συγκριτικά με το ISO 1000 για κατάλληλη εκφώτιση. Ευαισθησία στο χρώμα. Η ευαισθησία στο χρώμα σχετίζεται με το γεγονός ότι διαφορετικά φιλμ είναι ευαίσθητα σε διαφορετικά χρώματα (σχ. 11.19). Τα παγχρωματικά φιλμ (panchromatic films) είναι ευαίσθητα σχεδόν σε όλο το ορατό φως, ειδικά στο μπλε φως. Τα περισσότερα παγχρωματικά

φιλμ παράγουν ένα ευρύ φάσμα από γκρίζους τόνους. Συνεπώς χρησιμοποιούνται για τις περισσότερες περιπτώσεις ασπρόμαυρης φωτογραφήσεως. Τα ορθοχρωματικά φιλμ είναι ευαίσθητα σχεδόν σε όλο το ορατό φως, εκτός του κόκκινου. Μπορούν συνεπώς να τύχουν επεξεργασίας κάτω από κόκκινο φως "ασφαλείας" χωρίς κίνδυνο εκφωτίσεως. Τα υπέρυθρα φιλμ είναι ευαίσθητα σχεδόν σε όλο το ορατό φως και επί πλέον στα αόρατα υπέρυθρα μήκη κύματος. Τα ευαίσθητα στο μπλε χρώμα φιλμ είναι ευαίσθητα μόνο στο μπλε φως. Φωτοαντίθεση. Φωτοαντίθεση (contrast) είναι η έκταση της διαφοράς μεταξύ των φωτεινών και σκοτεινών περιοχών σε μία φωτογραφία. Υψηλού βαθμού φωτοαντίθεση σημαίνει ότι υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ των φωτεινών και σκοτεινών περιοχών, ενώ υπάρχουν και ορισμένες γκρίζες περιοχές ανάμεσά τους. Η έκταση της φωτοαντιθέσεως ή διαβαθμίσεως σε ένα φιλμ εξαρτάται από τη μέθοδο της

ΣΧΗΜΑ 11.19. Εδώ φαίνονται ορισμένα από τα σύμβολα που χρησιμοποιούνται για διαδικασίες κατεργασίας μετάλλου

ΣΧΗΜΑ 11.20 Σύγκρινε τη φωτογραφία μεγάλης φωτοαντιθέσεως αριστερά με την κανονική φωτογραφία δεξιά. Τι διαφορά βλέπεις; ΣΧΗΜΑ 11.21 Όταν μία φωτογραφία μεγεθύνεται, οι κόκκοι γίνονται πιο ορατοί.

εμφανίσεως, καθώς και από τον τύπο του φιλμ (σχ. 11.20). Κόκκωση. Όταν το φιλμ εμφανίζεται, διαμορφώνεται ένας σχηματισμός κόκκων στους αργυρούς κρυστάλλους. Αν οι κόκκοι είναι αρκετά ψιλοί είναι δύσκολο να τους δεις στη φωτογραφία. Όμως ορισμένα φιλμ έχουν πολλούς χονδρόκοκκους που είναι ορατοί στη μεγέθυνση (σχ. 11.21). Γενικά, όσο μεγαλύτερη είναι η ευαισθησία του φιλμ στο φως (μεγαλύτερος αριθμός ISO), τόσο πιο ορατοί είναι οι κόκκοι. Αυτό συμβαίνει επειδή οι αργυροί κρύσταλλοι στα "ταχύτερα" αυτά φιλμ είναι μεγαλύτεροι. Συνήθως οι φωτογράφοι προσπαθούν να παράγουν φωτογραφίες που να έχουν μικρή ποσότητα κόκκων ή καθόλου. Σε ορισμένες όμως περιπτώσεις, οι κόκκοι υπερτονίζονται για ειδικά εφέ. Τύποι και μεγέθη των φιλμ. Τα παγχρωματικά φιλμ συσκευάζονται κατά διάφορους τρόπους. Μπορείς να τα αγοράσεις σε μορφή κασέτας, ρολού ή φύλλου. Οι κασέτες έχουν σχεδιασθεί για γρήγορη τοποθέτηση. Τα φιλμ σε ρολό απαιτούν λίγο περισσότερη προσπάθεια για να τοποθετηθούν, αλλά είναι λιγότερο ακριβά από αυτά σε μορφή κασέτας. Οι απαιτητικοί φωτογράφοι φτιάχνουν τα δικά τους καρούλια με χύδην φιλμ. Αυτό σημαίνει ότι αγοράζουν φιλμ ρολό των 100 ποδών (περίπου 30 μέτρα) και το τυλίγουν μόνοι τους φτιάχνοντας μικρότερα καρούλια. Η διαδικασία αυτή συνεπάγεται εξοικονόμηση αρκετών χρημάτων. Είναι επίσης διαθέσιμα φιλμ σε φύλλα. Αυτά χρησιμοποιούνται γενικά στις φωτογραφικές μηχανές μεγάλου οπτικού πεδίου. Αφού οι φωτογραφικές μηχανές αγοράζονται σε διάφορα μεγέθη, πρέπει να υπάρχουν φιλμ σε διαφορετικά μεγέθη για να ταιριάζουν σε

αυτές. Αριθμοί όπως 110, 116, 120, 126, 127, 135, 220, 616, 620 και 828 χρησιμοποιούνται για να δηλώσουν διαφορετικά μεγέθη φιλμ. Το καλύτερο πράγμα που πρέπει να κάνεις είναι να ανατρέχεις στο εγχειρίδιο που συνοδεύει τη φωτογραφική μηχανή, όταν αγοράζεις ένα φιλμ. Φωτογραφικό χαρτί. Το φωτογραφικό χαρτί χρησιμοποιείται για να γίνουν εκτυπώσεις. Διαφορετικοί τύποι χαρτιού δημιουργούν διαφορετικά συναισθήματα και εντυπώσεις. Τα ασπρόμαυρα χαρτιά προσδιορίζονται από το βάρος τους, την υφή της επιφάνειας, το εύρος της φωτοαντιθέσεως, την επικάλυψη της επιφάνειας και τον τόνο (σχ. 11.22). Το βάρος του χαρτιού αναφέρεται στο πάχος του. Τα φωτογραφικά χαρτιά μπορεί να είναι απλού βάρους, μεσαίου βάρους ή διπλού βάρους. Υπάρχουν πολλά είδη χαρτιού όσον αφορά στην υφή της επιφάνειας. Τα στιλπνά χαρτιά έχουν μαλακή στιλπνή επιφάνεια. Αυτά συνηθίζεται να χρησιμοποιούνται, όταν η φωτογραφία θα πρέπει να αναπαραχθεί σε ένα βιβλίο ή περιοδικό. Με αυτού του είδους τα χαρτιά οι φωτογραφίες αναπαράγονται καλύτερα από ότι με άλλα. Τα ψαθυρά (ματ) χαρτιά είναι λιγότερο γυαλιστερά. Αποτελούν καλή επιλογή, αν πρόκειται η φωτογραφία να παρουσιασθεί σε έκθεση. Χαρτιά με ανάγλυφη επιφάνεια ή επιφάνεια που δίνει την εντύπωση υφάσματος μπορούν να βοηθήσουν στη δημιουργία ενδιαφερόντων αποτελεσμάτων. Όπως ποικίλλει ο βαθμός φωτοαντιθέσεως των φιλμ, έτσι και τα φωτογραφικά χαρτιά κατασκευάζονται για να παράγουν ποικίλες φωτοαντιθέσεις (σχ. 11.23). Ένα σύστημα αριθμήσεως δείχνει το βαθμό της φωτοαντιθέσεως που μπορεί να επιτευχθεί με το αντίστοιχο χαρτί. Για παράδειγμα, ένα χαρτί με φωτοαντίθεση #1 σημαίνει ότι δίνει χαμηλή φωτοαντίθεση. Οι φωτογραφίες που εκτυπώνονται

ΣΧΗΜΑ 11.22 Τα φωτογραφικά χαρτιά υπάρχουν σε μεγάλη ποικιλία. Οι απαιτητικοί φωτογράφοι χρησιμοποιούν συχνά πολλά είδη χαρτιών. ΣΧΗΜΑ 11.23 Η επιλογή του χαρτιού μπορεί να επηρεάσει το μέγεθος της φωτοαντιθέσεως στην εκτύπωση.

στο χαρτί αυτό εμφανίζονται "μαλακές". Ένα χαρτί #5 από την άλλη πλευρά, είναι χαρτί υψηλής φωτοαντιθέσεως, με λιγοστούς γκρίζους τόνους. Ορισμένα χαρτιά μπορούν να παράγουν ένα φάσμα διαφορετικών φωτοαντιθέσεων. Αυτά τα χαρτιά μεταβαλλόμενης φωτοαντιθέσεως απαιτούν τη χρήση φίλτρων φωτοαντιθέσεως κατά την εμφάνιση. Όσο μεγαλύτερος είναι ο αριθμός του φίλτρου, τόσο μεγαλύτερη φωτοαντίθεση επιτυγχάνεται. Τα χαρτιά με στρώση ρητίνης έχουν μια πλαστική επάλειψη στην επιφάνειά τους. Αυτό εμποδίζει τα χημικά να μουσκέψουν το χαρτί κατά το στάδιο της επεξεργασίας. Όμως γενικά δεν παράγουν ένα τόσο ευρύ φάσμα τόνων, όπως τα χαρτιά χωρίς επάλειψη. Έγχρωμα φιλμ. Πολλά από αυτά που έχεις ήδη μελετήσει στο κεφάλαιο αυτό ισχύουν και για τα έγχρωμα φιλμ. Όμως υπάρχουν ορισμένες βασικές διαφορές. Τα έγχρωμα φιλμ είναι δύο τύπων: αρνητικά και θετικά. Τα αρνητικά έγχρωμα φιλμ παράγουν έγχρωμες εκτυπώσεις, ενώ τα θετικά φιλμ έχουν ως αποτέλεσμα την παραγωγή εγχρώμων διαφανειών (σλάιντς). Τα αρνητικά έγχρωμα φιλμ αποτελούνται από μία καθαρή πλαστική βάση που επικαλύπτεται με τρεις στρώσεις εμουλσίνης (σχ. 11.24).

Κάθε στρώση είναι ευαίσθητη σε ένα από τα συμπληρωματικά κύρια χρώματα που περιεγράφησαν στο κεφάλαιο 10: κόκκινο, πράσινο ή μπλε. Όταν φωτογραφίζεις ένα κόκκινο αυτοκίνητο, το κόκκινο φως που ανακλάται από το αυτοκίνητο ευαισθητοποιεί την κόκκινη στρώση. Όταν το φιλμ εμφανίζεται, η στρώση αυτή αλλάζει σε κυανή (το αφαιρετικά συμπληρωματικό χρώμα) με μια κυανή βαφή. Με τον ίδιο τρόπο, ένα πράσινο αυτοκίνητο θα είναι πορφυρό στο αρνητικό και ένα μπλε αυτοκίνητο θα είναι κίτρινο. Έγχρωμα φωτογραφικά χαρτιά. Τα έγχρωμα φωτογραφικά χαρτιά λειτουργούν σε μεγάλο βαθμό κατά τον ίδιο τρόπο όπως τα έγχρωμα φιλμ. Έχουν τρεις στρώσεις ευαίσθητες στο φως: κόκκινη, πράσινη και μπλε. Πάρε για παράδειγμα το κόκκινο αυτοκίνητο που αναφέρθηκε παραπάνω. Θυμήσου, είχε παραχθεί μια κυανή επιφάνεια στο αρνητικό του φιλμ. Το φως, διαπερνώντας την κυανή αυτή επιφάνεια ευαισθητοποιεί τις μπλε και τις πράσινες στρώσεις του φωτογραφικού χαρτιού (το κυανό χρώμα είναι στην πραγματικότητα ένας συνδυασμός του μπλε και του πράσινου). Κατά την εκτύπωση, η ευαισθητοποιημένη μπλε στρώση μετατρέπεται στο αφαιρετικά συμπληρωματικό της χρώμα (κίτρινο). Την

ΣΧΗΜΑ 11.24. Τα έγχρωμα φωτογραφικά φιλμ έχουν τρεις στρώσεις εμουλσίνης οι οποίες έχουν βαφεί κίτρινες, πορφυρές και κυανές κατά το στάδιο της εμφανίσεως του φιλμ.

ίδια στιγμή, οι ευαισθητοποιημένες περιοχές στην πράσινη στρώση αλλάζουν σε πορφυρές (το αφαιρετικά συμπληρωματικό του πράσινου). Όταν το άσπρο φως διαπερνά τις κίτρινες και πορφυρές στρώσεις και ανακλάται από το χαρτί στα μάτια μας, φαίνεται κόκκινο. Έγχρωμες διαφάνειες. Οι έγχρωμες διαφάνειες (σλάιντς) λειτουργούν σε μεγάλο βαθμό όπως τα έγχρωμα αρνητικά. Η διαφορά είναι στην εμφάνιση. Όταν εμφανίζεται φιλμ για διαφάνειες, το φιλμ αλλάζει πρώτα σε ένα ασπρόμαυρο αρνητικό. Κατόπιν, αφαιρετικές βαφές, δημιουργούν μία θετική εικόνα στα αφαιρετικά χρώματα. Όταν κοιτάς τις διαφάνειες, στην πραγματικότητα κοιτάς μέσα από τρία αφαιρετικά φίλτρα. Αφού τα χρώματα αυτά ποικίλλουν σε πυκνότητα σε όλη τη διαφάνεια, συνδυάζονται για να αναπαραγάγουν όλα τα χρώματα στο ορατό φάσμα. Ισορροπία χρωμάτων. Ο ήλιος παράγει ένα διαφορετικό χρώμα άσπρου φωτός από αυτό που παράγουν οι λαμπτήρες βολφραμίου ή φθορίου. Για το λόγο αυτό, τα έγχρωμα φιλμ πρέπει να είναι εναρμονισμένα με την πηγή φωτός που χρησιμοποιείται. Μπορείς να αγοράσεις φιλμ που είναι εναρμονισμένα είτε με το φως της ημέρας (του ηλίου) είτε με το φως βολφραμίου. Χρησιμοποιώντας φιλμ κατάλληλο για το φως της ημέρας σε εσωτερικό χώρο που έχει φως βολφραμίου παράγεται μία φωτογραφία που μοιάζει πολύ κίτρινη ή πορτοκαλί. Αν οποιοδήποτε από τα φιλμ αυτά χρησιμοποιηθεί σε φως φθορίου, το αποτέλεσμα είναι προβληματικές χρωματικά φωτογραφίες. Για να αποφευχθεί αυτό το αρνητικό ενδεχόμενο πρέπει να χρησιμοποιούνται έγχρωμα φίλτρα όταν λαμβάνεται η φωτογραφία.

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ Φως βολφραμίου. Το φως βολφραμίου είναι φως από κανονικούς λαμπτήρες φωτός. Οι λαμπτήρες στο σπίτι σου παράγουν αυτό το είδος φωτός. Οι φωτογράφοι το ονομάζουν φως βολφραμίου επειδή τα νήματα μέσα στο λαμπτήρα είναι κατασκευασμένα από μεταλλικό βολφράμιο. Το φως που παράγεται από τους λαμπτήρες βολφραμίου περιέχει περισσότερο κίτρινο και κόκκινο από μπλε. Συνεπώς το φιλμ που χρησιμοποιείται σε φως βολφραμίου θα πρέπει να είναι ευαίσθητο στο μπλε. Αλλιώς, δεν θα καταγράφει αρκετό μπλε φως και η φωτογραφία θα έχει ένα κίτρινο ή πορτοκαλί τόνο. ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΚΑΙ ΕΚΤΥΠΩΣΗ Η εκτύπωση του φιλμ απαιτεί ορισμένες διαδικασίες. Πρώτα εμφανίζεται το φιλμ που έχει εκτεθεί στο φως. Το αρνητικό που παράγεται μεταφέρεται σε φωτοευαίσθητο χαρτί. Κατόπιν εμφανίζεται η φωτογραφία. Παρακάτω περιγράφονται τα υλικά και ο εξοπλισμός που απαιτούνται. Στο κεφάλαιο 12 θα μάθεις τις διαδικασίες βήμα προς βήμα. Χημικά εμφανίσεως. Ανεξάρτητα από το αν εμφανίζεις φιλμ ή φωτογραφικό χαρτί, τα απαιτούμενα χημικά, σε γενικές γραμμές είναι τα ίδια. Υγρό εμφανίσεως, λουτρό σταματήματος, στερεωτικό και νερό πλύσεως. Το υγρό εμφανίσεως (developer) αναγκάζει τους αργυρούς κρυστάλλους που έχουν

γεκτεθεί στο φως να μετατραπούν σε μαύρους (σχ. 11.25). Το λουτρό σταματήματος (stop bath) είναι ένα διάλυμα 18% σε οξικό οξύ. Σταματά τη διαδικασία εμφανίσεως, ουδετεροποιώντας το υγρό εμφανίσεως. Το στερεωτικό υγρό (fixer) κάνει την εικόνα μόνιμη και αφαιρεί όσους αργυρούς κρυστάλλους δεν έχουν εκτεθεί στο φως. Τελικά το νερό πλύσεως αφαιρεί τα στερεωτικά και τα περισσευούμενα χημικά που αλλιώς μπορούν να καταστρέψουν το φιλμ ή το χαρτί μόλις στεγνώσει. Κατά τη διάρκεια της εμφανίσεως ακολουθείται η παρακάτω σειρά: υγρό εμφανίσεως, λουτρό σταματήματος, στερεωτικό, νερό πλύσεως. Η σειρά δεν πρέπει να αλλάξει και η διαδικασία πρέπει μόνο να τροποποιηθεί σε σχέση με το χρόνο, τη θερμοκρασία και την ανατάραξη (κίνηση). Τα περισσότερα χημικά χρειάζονται κάποιο χρόνο για να λειτουργήσουν. Πόσος χρόνος χρειάζεται, εξαρτάται από τον τύπο του χημικού και τον τύπο του φιλμ. Η χρονική διάρκεια εμφανίσεως επηρεάζει την πυκνότητα και την φωτοαντίθεση. Αν το φιλμ έχει εμφανισθεί πολύ (έχει αφεθεί για μεγάλο χρονικό ΣΧΗΜΑ 11.25. Αργυρά σωματίδια που έχουν εκτεθεί στο φως μετατρέπονται σε μαύρα κατά την εμφάνιση. Ο άργυρος που δεν έχει εκτεθεί στο φως αφαιρείται από το στερεωτή.

διάστημα στο υγρό εμφανίσεως) οι εκτεθειμένες στο φως επιφάνειες θα γίνουν πολύ σκοτεινές. Μια εκτύπωση από ένα τέτοιο αρνητικό θα μοιάζει σαν "ξεπλυμένη". Αν το φιλμ εμφανισθεί λίγο, το αποτέλεσμα θα είναι πολύ σκοτεινές εκτυπώσεις. Ιδανική συνθήκη είναι όλα τα χημικά που χρησιμοποιούνται για την εμφάνιση να έχουν την ίδια θερμοκρασία. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό για το υγρό εμφανίσεως να είναι στη σωστή θερμοκρασία. Αν είναι πολύ ζεστό, το φιλμ μπορεί να εμφανισθεί πολύ γρήγορα και υπέρμετρα. Αν είναι κρύο, η εμφάνιση θα είναι αργή. Έλεγξε τις οδηγίες του κατασκευαστή για την καλύτερη θερμοκρασία. Χημικά εμφανίσεως για φιλμ και χαρτί κατασκευάζονται για να παράγουν διαφορετικά επίπεδα φωτοαντιθέσεως και κοκκώσεως. Ο φωτογράφος επιλέγοντας ένα φιλμ και ένα υγρό εμφανίσεως με ψιλούς κόκκους, μπορεί να παραγάγει αρνητικά που θα έχουν πολύ λίγη κόκκωση. Ομοίως, ένα υγρό εμφανίσεως φιλμ υψηλής αντιθέσεως μπορεί να επιλεγεί αν ο φωτογράφος επιδιώκει να παραγάγει μία φωτογραφία με μεγάλη φωτοαντίθεση. Ορισμένες φορές ένα υγρό εμφανίσεως χαρτιού χαμηλής αντιθέσεως χρησιμοποιείται για να αμβλύνει το αποτέλεσμα ενός αρνητικού υψηλής φωτοαντιθέσεως. Αυτό που επιλέγεται εξαρτάται από το επιθυμητό αποτέλεσμα. Τα αρνητικά που δεν έχουν εκφωτισθεί αρκετά ή έχουν εμφανισθεί λιγότερο του επιθυμητού, φαίνονται πολύ άτονα. Αυτά δεν παράγουν καλές φωτογραφίες, καθώς δεν υπάρχει αρκετή φωτοαντίθεση. Ένα χημικό-ενισχυτής μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να αυξήσει τη συνολική πυκνότητα του αρνητικού. Αυτό

βελτιώνει την όψη κάθε φωτογραφίας που παράγεται. Το αντίθετο αποτέλεσμα, ο φωτισμός ενός σκοτεινού αρνητικού, μπορεί να γίνει με ένα χημικό που είναι γνωστό ως μειωτής. Τα υλικά τονισμού (toners) είναι χημικά που χρησιμοποιούνται για να αλλάξουν το χρώμα του φωτογραφικού χαρτιού. Το πιο συνηθισμένο είναι το υλικό τονισμού χρώματος σέπια που κάνει το χαρτί να αλλάξει σε ένα "χλωμό" καφετί χρώμα. Το υλικό τονισμού χρώματος σέπια κάνει μία πρόσφατη φωτογραφία να φαίνεται παλιά. Τα υλικά τονισμού διατίθενται σε πολλά διαφορετικά χρώματα. Εξοπλισμός. Η εμφάνιση των φωτογραφικών φιλμ απαιτεί δοχεία εμφανίσεως (σχ. 11.26). Ένα δοχείο εμφανίσεως είναι ένα φωτοστεγές δοχείο που μπορεί να περιλάβει ένα ή περισσότερα καρούλια εμφανίσεως. Σε ένα σκοτεινό δωμάτιο, το φιλμ τυλίγεται στο καρούλι και κατόπιν τοποθετείται μέσα στο δοχείο. Από τη στιγμή που το φιλμ είναι μέσα στο δοχείο, η εμφάνιση μπορεί να γίνεται και σε δωμάτιο με κανονικό φωτισμό. Τα δοχεία εμφανίσεως μπορούν να είναι από πλαστικό ή από ανοξείδωτο χάλυβα. Ο πλαστικός τύπος είναι ευκολότερος για χρήση, αλλά ο μεταλλικός τύπος έχει μεγαλύτερη αντοχή αν φροντισθεί κατάλληλα. Ένα άλλο πλεονέκτημα του μεταλλικού τύπου είναι η ικανότητά του να άγει τη θερμότητα. Τα χημικά που προστίθενται σε ένα μεταλλικό δοχείο μπορούν να ζεσταθούν ή να κρυώσουν πιο εύκολα. Ένα απλό δοχείο εμφανίσεως μπορεί να περιλάβει μόνο ένα καρούλι. Όμως μεγαλύτερα δοχεία μπορούν να περιλάβουν δύο ή περισσότερα καρούλια κάθε φορά. Τα πλαστικά καρούλια συχνά είναι ρυθμιζόμενα για διαφορετικά μεγέθη φιλμ. Αυτό εξασφαλίζει ευχέρεια στην περίπτωση που πρέπει να εμφανισθούν πολλά ρολά φιλμ ταυτόχρονα. Τα

μεταλλικά καρούλια δεν είναι ρυθμιζόμενα. Τα αρνητικά των φιλμ είναι γενικά πολύ μικρότερα από τις φωτογραφίες που παράγουν. Χρησιμοποιούνται μεγεθυντήρες (enlargers) για να μεγεθύνουν τα αρνητικά αυτά. Προβάλλεται φως μέσω του αρνητικού, ενώ αυτό κρατείται σε μία απόσταση από το φωτογραφικό χαρτί. Τα βασικά μέρη ενός μεγεθυντήρα είναι η κεφαλή, ο φορέας του αρνητικού, ο φακός, η βάση και η κολώνα (σχ. 11.27). Μέσα στην κεφαλή υπάρχει ένας ειδικός λαμπτήρας και ένας φακός που κατανέμει το φως ομοιόμορφα σε όλη την επιφάνεια του αρνητικού. Ο φορέας του αρνητικού κρατά το αρνητικό στην κατάλληλη θέση. ΣΧΗΜΑ 11.26. Το φιλμ τυλίγεται σε ένα καρούλι και τοποθετείται σε ένα δοχείο εμφανίσεως. ΣΧΗΜΑ 11.27. Ένας φωτογραφικός μεγεθυντήρας χρησιμοποιείται για να πραγματοποιήσει εκτυπώσεις που είναι μεγαλύτερες από τα αρνητικά.

Ένας μεγεθυντικός φακός είναι προσαρμοσμένος στο κάτω μέρος της κεφαλής. Αυτός εστιάζει την εικόνα στο φωτογραφικό χαρτί. Υπάρχουν διαφορετικά μεγέθη φορέων αρνητικού και φακών για διαφορετικά μεγέθη αρνητικών. Η κεφαλή μπορεί να κινηθεί επάνω και κάτω, κατά μήκος της κολώνας. Όσο μακρύτερα είναι από το χαρτί, τόσο μεγαλύτερη εικόνα παράγεται. Γενικά χρησιμοποιείται ένα πλαίσιο μαρζέρ για να κρατήσει το φωτογραφικό χαρτί στην κατάλληλη θέση. Ορισμένα είναι ρυθμιζόμενα, ενώ άλλα έχουν ανοίγματα διαφορετικών μεγεθών για διαφορετικά μεγέθη φωτογραφίας. Το πλαίσιο του μαρζέρ παράγει το άσπρο περιθώριο σε μια φωτογραφία, επειδή εμποδίζει το φως να περάσει και το χαρτί δεν εκτίθεται στο φως. Τα φωτογραφικά χαρτιά γενικά τα επεξεργάζονται σε δίσκους εμφανίσεως (σχ. 11.28). Ιδανική περίπτωση είναι οι δίσκοι αυτοί

ΣΧΗΜΑ 11.28. Τα διαστημόμετρα (αριστερά) και οι διαβήτες (δεξιά) είναι βασικά όργανα για σχεδίαση. Ένας διαβήτης φέρει μολύβι σχεδιάσεως. Το διαστημόμετρο όχι. να είναι ελαφρώς μεγαλύτεροι από το χαρτί που εμφανίζεται. Με τον τρόπο αυτό η σπατάλη χημικών είναι μικρή. Χρειάζονται το λιγότερο τέσσερις δίσκοι για ασπρόμαυρη φωτογραφία. Αυτοί περιέχουν το υγρό εμφανίσεως, το λουτρό σταματήματος, το στερεωτικό και το νερό πλύσεως. Τα βήματα που ακολουθούνται κατά τη διάρκεια της εκτυπώσεως θα παρουσιασθούν στο επόμενο κεφάλαιο.

ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ
Ερωτήσεις επαναλήψεως Ποιος καθορίζει τις προδιαγραφές των σχεδίων διεθνώς; Να περιγράψεις σύντομα τις παρακάτω γραμμές: ορατές, διακεκομμένες, αξονικές, διαστάσεων και τομών. Δώσε τρία παραδείγματα ειδικών συμβόλων που χρησιμοποιούνται στην καταγραφή των διαστάσεων και ανάφερε τι σημαίνουν. Εξήγησε τη διαφορά μεταξύ της διαστασιολογήσεως σε ευθεία γραμμή και της διαστασιολογήσεως κατά μία κατεύθυνση. Ποιος είναι ο σκοπός της υπάρξεως σημειώσεων σε ένα σχέδιο; Για ποιο σκοπό χρησιμοποιούνται τα διαστημόμετρα και οι διαβήτες; Ποιος είναι ο τύπος χαρτιού που συνηθίζεται να χρησιμοποιείται, για να σχεδιάζονται τεχνικά σχέδια; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ μιας κλίμακας μηχανολόγου μηχανικού και μιας κλίμακας αρχιτέκτονα; Να περιγράψεις σύντομα πώς γίνονται οι εκτυπώσεις diazo. Ποια είναι τα συστήματα αποθηκεύσεως σχεδίων για μεγάλα χρονικά διαστήματα;	Δραστηριότητες. Πάρε τρία μολύβια διαφορετικών βαθμών σκληρότητας και σύγκρινέ τα χρησιμοποιώντας τα για τη σύνθεση ενός απλού σχεδίου. Κάνε μια έρευνα σχετικά με την παραγωγή χαρτιού σχεδιάσεως και φιλμ. Γράψε μια έκθεση όπου θα περιλαμβάνονται τα ευρήματά σου. Προσδιόρισε τα διάφορα είδη γραμμών που παρουσιάζονται με τα στοιχεία Α έως Η στο σχήμα 7.31. Γράψε τα παρακάτω χρησιμοποιώντας όρθια γράμματα 3 και 6 mm: 5/8 Διάμετρος οπής 3/8-6UNC 1930 N/mm2 20% Ni-Ti-A1 Καλάι75 Ni-15 Cr-9 Fe+Mo+Ag Υπολόγισε το κόστος αναπαραγωγής τεσσάρων σχεδίων που έγιναν σε χαρτί μεγέθους-Γ α) φωτοτυπικά β) με εμφάνιση με αμμωνία και γ) με φωτογραφικές τεχνικές.
ebooks.edu.gr